Author:
Abstract
Fütüvvet ehli, geleneksel olarak baş “fetâ” kabul edilen Hz. Ali’ye, ilk pîr olması nedeniyle bağlı olduğunu iddia etmektedir. Bazı fütüvvetnâmelerde Hz. Ebû Bekir’in “kavlî”, Hz. Ali’nin “seyfî” olduğu kabul edilen ikili bir tasnif görülür. Fütüvveti kendilerine şiar edinen seyfî kolunun, yiğitlik bakımından örnek kahramanının Hz. Ali olması; fütüvvet ehlinin yollarını “Ali yolu” sayması; Hz. Ali ve Ehl-i Beyt sevgisini en büyük fazilet ve vecibe olarak kabul etmesi; fütüvvetin Hz. Peygamber’den Hz. Ali’ye intikal ettiğine inanma esası; dâimâ Hz. Ali’nin vilâyeti ve fütüvveti hakkında âyet ve hadîslerle istidlallerde bulunulması, Hz. Ali’nin fütüvvet ehli nezdindeki konumunu gösteren örneklerdir. Anadolu’da telif edilen fütüvvetle ilgili eserler, yazarlarına göre farklılık arz etmekle birlikte, farklı mezheplerin nazarî sistemlerini uzlaştırmak isteyen Halife Nâsır’ın yarı Hz. Ali yanlısı anlayışı doğrultusunda yazılmış oldukları kanaati mevcuttur. Harputlu Nakkaş İlyasoğlu Ahmed’in Tuhfat el-Vasâyâ’sı, Hz. Ali ve diğer halifeler hakkında Sünnî anlayışın izlerini gösteren bir muhtevaya sahiptir. Aynı muhteva, Hâce-i Cân Ali Fütüvvetnâmesi ve diğer birçok fütüvvetnâmede hatta İmâmiyye temayüllü Radavî Fütüvvetnâmesi’nin bir nüshasında da görülmektedir. Bazı fütüvvetnâmelerde Ahilerin şecereleri Hz. Ali’ye kadar ulaştırılır. fütüvvet seçeresi zikredilirken, fütüvvetin kökeni ve önderliği “Emirü’l-Mü’minîn” Hz. Ali’ye ve onun soyundan imamlara çıkarılır. Silsilenâmenin tâ Hz. Ali’ye kadar çıkarılmasıyla fütüvvetin Hz. Ali’den geldiği fikri kuvvetlenmektedir. XV. asırda Anadolu’nun geniş bölgelerinde başlayan Safevî-Şiî propagandası türü faaliyetler sonrası telif edilen fütüvvetnâmelerde açık bir şekilde Şia etkisinde bir Hz. Ali figürü görülmektedir.
Keywords
Abstract
The People of Futuvvet claim allegiance to Ali regarded traditionally as ‘in- chief feta’ because of his being first ‘Pir of Feta’. Binary classification in some “Futuvvetname” books accepted Abu Bakr as understanding way (kavli) and Ali as militarist way (seyfi) of ‘Feta’. Seyfi branch of ‘Futuvvet’ accepts Ali as a model protagonist of bravery and adopt love of Ali and Ahl al Bayt as virtue and sacred duty. They consider ways of people of ‘Futuvvet’ as a way of Ali. They believethat ‘Futuvvet’passed from Mohammed to Ali and there are judgements about sainthood and futuvvet of Ali Koran and hadiths. These provide evidence that Ali took his place among the people of Futuvvet. Compiled books about ‘futuvvet’ in Anatolia differ according to authors but also seen written in accordance with thought of ‘pro-Ali’ Nasser Khalifa who wants reconcile the theoretical systems of different denominations. Harputlu Nakkaş İlyasoğlu Ahmed’s Tuhfat el-Vasaya has content showing marks Sunni thought about Ali and other Islam Caliphets. The same content is seen in Hace-i Can Ali’s Futuvvetname and many other Futuvvetname and even a manuscript of Radavi’s Futuvvetname with İmamiyye tendency. The genealogy of “Ahi”s is bonded to Ali in some “Futuvvetname”s. As making mention of genealogy of Futuvvet, the origin and the leadership of Futuvva found "EmirilMüminin" Ali and his descendants. The idea of Futuvvet came from Ali is strengthened by binding succession to Ali. Ali figure under the influence of Shia is clearly seen in compiled “Futuvvetname”s after Safavid-Shiite propaganda type activities, which started in large parts of Anatolia in XV. Century.