Author :
Abstract
Osmanlı Devleti’nde nakit ihtiyacını karşılamak amacıyla tesis edilen kurumların başında para vakıflarının geldiği bilinmektedir. Ancak para vakıflarının kurulması hukuki tartışmalara konu olmuştur. Bunun yanında bu vakıfların yaygın bir uygulaması olan muâmele-i şer‘iyenin mahiyeti ve hükmü etrafında da tartışmalar yaşanmış bu işlemin faiz alma amacına yönelik olup olmadığı sorgulanmıştır. Bu çalışmada para vakıfları hakkında kısa bir bilgi verildikten sonra muâmele-i şer‘iyenin yasallığı değerlendirilmeye çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
Money foundations are the leading institutions established in the Ottoman Empire in order to meet cash needs. However, the establishment of money foundations has been the subject of legal discussions. In addition, there has been debate around the nature and provision of the Muâmele-i Şer’iyye, which is a common practice of these foundations, and whether this transaction is aimed at receiving interest. In this study, after giving a brief information about cash waqfs, the legality of the Muâmele-i Şer’iyye was evaluated.
Keywords
- Ali Efendi, Çatalcalı. Fetâvâ-i Ali Efendi. Nşr. Necati Demirtaş. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 2014.
- Altınay, Ahmet Refik. Onuncu Asr-ı Hicrîde İstanbul Hayatı. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakan- lığı Yayınları, 1987.
- Aslan, Nâsi. “Osmanlı Toplumunda Para Vakıflarının Kurumsallaşmasında Rol Oynayan Faktör- ler”. Dinî Araştırmalar 1/2 (1998): 93-119.
- Aybakan, Bilal. “Muamele”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. 30: 319-320. İstanbul Türkiye Diyanet Vakfı, 2005.
- Bayındır, Abdülaziz. Ticaret ve Faiz. İstanbul Süleymaniye Vakfı Yayınları, 2007.
- Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Sahîh’ül-Buhârî. Nşr. Halil b. Me’mun Şiha. Beyrut: Daru’l-Marife, 2010.
- Döndüren, Hamdi. Delilleriyle Ticaret ve İktisat İlmihali. İstanbul: Erkam Yayınları, 2008.
- Döndüren, Hamdi. “Osmanlı Tarihinde Bazı Faizsiz Kredi Uygulamaları ve Modern Türkiye’de Faizsiz Bankacılık Tecrübesi”. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 1/17 (2008): 1-24.
- Dumlu, Emrullah. “XVI. Yüzyıl Osmanlı Ulemâsı Arasında Para Vakıfları Etrafında Cereyan Eden Tartışmalar (Ebussuûd, İbn Kemal- Çivizâde, Birgivî)”. İLTED 2/44 (2015): 303-337.
- Ebüssuûd Efendi, Muhammed. Maʽrûzât. Nşr. Pehlül Düzenli. İstanbul: Klasik Yayınları, 2013.
- Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul Ensar Neşriyat, 2005.
- Feyzullah, Efendi. Fetâvâ-yı Feyziye. Nşr. Süleyman Kaya. İstanbul: Klasik Yayınları, 2009.
- İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm. el-Eşbâh ve’n-Nezâir alâ Mezhebi Ebi Hanîfe en-Numân. Nşr. Zekeriyyâ Umeyrât. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
- İnalcık, Halil. Osmanlı İmparatorluğu’nun Sosyal ve Ekonomik Tarihi. Trc. Halil Berktay. İstan- bul Eren Yayıncılık, 2000.
- Kâdîhân, Ebü’l-Mehasin Fahreddin Hasan b. Mansur. Fetâvâ Kâdîhân. Nşr. Salim Mustafa el- Bedrî. Beyrut Daru’l-Kütübi’l-İlmiye, 2009.
- Karâfî, Ebü'l-Abbas Şehabeddin Ahmed b. İdris b. Abdürrahim. ez-Zahîre. Nşr. Muhammed Hacci. Beyrut: Daru'l-Garbi'l-İslâmî, 1994.
- Kâsânî, Ebû Bekr Alaeddin Ebû Bekr b. Mes'ud b. Ahmed. Bedâiü's-Sanâi' fî Tertibi'ş-Şerâi'. Nşr. Muhammed Muhammed Tamir. Kahire: Daru'l-Hadîs, 2005.
- Kaya, Süleyman. “Para Vakıflarının Nakit İşletme Yöntemleri”. Vakıf, Hukuk ve Toplum Seminer Bildirileri (İstanbul, 2013). Ed. Merve Akkuş Güvendi. 26-37. Ilmi Etüdler Derneği, ts.
- Kaya, Süleyman. XVIII. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Nazari ve Tatbiki Olarak Karz İşlemleri. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007.
- Kaya, Süleyman, v. dğr. “Muhasebe Kayıtları Işığında 18. Yüzyıl Para Vakıflarının Nakit İşletme Yöntemleri”. Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Araştırmaları Dergisi 3/3 (2017): 50-62.
- Kurt, İsmail. “Kredi Kaynağı Olarak Para Vakıfları”. İslam Hukuku Açısından Tarihten Günü- müze Kredi ve Finans Yöntemleri Tartışmalı İlmi İhtisas Toplantısı 08-09 Mayıs 2010). Ed. 315-339. İstanbul: 2011.
- Mandaville, John. “Faizli Dindarlık: Osmanlı İmparatorluğunda Para Vakfı Tartışmaları”. Trc. Fethi Gedikli. Türkiye Günlüğü 51 (1998): 129-144.
- Merginânî, Ebü'l-Hasan Burhaneddin Ali b. Ebî Bekr. el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l-Mübtedî. Nşr. Zalul Yusuf. Beyrut: Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabî, 1995.
- Meydanî, Abdülganî b. Talib b. Hammade ed-Dımaşki. el-Lübâb fi Şerhi’l-Kitâb. Nşr. Abdürrez- zâk el-Mehdi. Beyrut Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 2012.
- Müslim b. el-Haccac, Ebü’l-Hüseyin en-Nisaburi. Sahîhu Müslim. Nşr. Ebu Kuteybe Nazar Mu- hammed Farayabî. Riyad: Daru Tîbe, 2006.
- Özcan, Tahsin. “İbn Kemal’in Para Vakıflarına Dair Risalesi”. İslami Araştırmalar Dergisi 4 (2000): 31-41
- Özcan, Tahsin. “Sofyalı Bâlî Efendi’nin Para Vakıflarıyla ilgili Mektupları”. İslam Araştırmaları Dergisi 3 (1999): 125-155.
- Özdemir, Recep. “İslâm Hukûkunda Ticâret ve Borç İlişkilerinin Genel Yapısı”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 15/1 (2015): 243-273.
- Öztürk, Nazif. Elmalılı M. Hamdi Yazır’ın Gözüyle Vakıflar. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Ya- yınları, 1995.
- Pamuk, Şevket. Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914. İstanbul: İletişim Yayınları, 2005.
- Semerkandî, Ebû Bekr Alaeddin Muhammed b. Ahmed b. Ebû Ahmed. Tuhfetül-Fukahâ. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiye, 1983.
- Şirâzî, Ebû İshak Cemaleddin İbrâhim b. Ali b. Yusuf. el-Mühezzeb fî Fıkhi'l-İmam eş-Şafiî. Nşr. Zekeriya Umeyrat. Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiye, 1995.
- Tabakoğlu, Ahmet. Türk İktisat Tarihi. İstanbul Dergâh Yayınları, 1994.
- Yaman, Ahmet. Siyaset ve Fıkıh. İstanbul: İz Yayıncılık, 2015.