Author :
Abstract
Şârî, mükellef kişiyi gücünün üstünde bir sorumluluk ile muhatap kılmamış, bilakis hayatı ve yükü ona kolaylaştırmayı murâd etmiştir. Bu bağlamda, kolaylık prensibi İslam'ın temel ilkelerinden birisi olmuştur. İnsanın, gündelik hayatta başta temizlik, ibadet, alışveriş olmak üzere insanlar arasında yaygın hale gelen ve kaçınılması zor olan farklı sıkıntı ve zorluklarla karşılaşması söz konusudur. Kişiyi bu meşakkatten kurtarmak için kolaylık ilkesinin işletilerek hükmün hafifletilmesi veya ortadan kaldırılması gerekir ki umûmü’l-belvâ bu ilkelerden biridir. İslam hukuku naslarında hükümleri hafifleten umûmü’l-belvâya işaret eden deliller mevcuttur. İslam hukukçuları, sıkıntı ve zorluk söz konusu olduğunda meşakkatin giderilmesi için bu delillerden hareketle umûmü’l-belvâ ile hükmü kolaylaştırma cihetine giderek çözümler üretmişlerdir. Bu makalede, dini hükümleri hafifleten umûmü’l-belvâ'nın mahiyeti, şartları ve kolaylaştırdığı fürû-i fıkıh meseleleri ele alınıp değerlendirilecektir.
Keywords
Abstract
Sharia (Islamic law) does not assign obligants responsibility above their powers; on the contrary, it wishes to ease their lives and responsibilities. In this context, the principle of convenience is among the fundamental principles of Islam. It is possible for people to encounter various distress and hardships that they cannot keep away from and common among them such as cleaning, prayer and commerce. It is necessary to ease or remove provisions by managing the principle of convenience to relieve people from such hardship like umûmü’l-belvâ (public issue). There are proof in the Islamic law statements (which are from Qur’an or Sunnah) that refer to umûmü’l-belvâ easing provisions. Islamic legists produced solutions by choosing to ease the provision through umûmü’l-belvâ considering these proofs on removing burden when it comes to distress and hardships. This study will discuss the quality and conditions of umûmü’l-belvâ easing religious provisions, and fürû-'i fiqh issues which it eased.
Keywords
- Akdoğan, Bayram. "Çeşitli Yönleriyle Ezânlarımız". Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Der- gisi 18/29 (2013): 9-62.
- Akman, Ahmet. "İslâm Borçlar Hukukunda İstisnâ (Eser) Sözleşmesi (Türk Hukuku ile Mukaye- seli)". The Journal of Social Science 3/5 (2019): 1-45.
- Aktan, Hamza. "İstisnâ". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23: 393-396. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
- Apaydın, H. Yunus. "İrade Beyanı". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22: 387-391. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
- Arı, Abdüsselâm. "Hz. Ömer’in Ebû Mûsâ el-Eş’arî’ye Gönderdiği Mektubun Yargılama Hukuku Açısından Analizi". İHAD 2 (2003): 85-99.
- Araz, Yunus. “İslam Hukuku Açısından Menfaat ve Menfaat İçerikli Bazı Tasarruflar”. İLTED 46 (2016/2): 81-129.
- Aslan, Bedri. İslam Hukukunun Esnekliği. Ankara: Fecr Yayınları, 2019.
- Aslan, Mehmet Selim. "Şâfiî Mezhebine Göre Umûmü'l-Belvânın Şer'i Hükümlere Etkisi". Ulusla- rarası Sosyal Araştırmalar Dergisi 11/55 (Şubat 2018): 928-944.
- Atalay, Arif. "İslam Hukukunda Elektronik Ortamda Akitleşme". Gümüşhane Üniversitesi İla- hiyat Fakültesi Dergisi 4/8 (Aralık 2015): 21-42.
- Atar, Fahrettin. Fıkıh Usûlü. İstanbul: İFAV, 2014.
- Atar, Fahrettin. İslâm Adliye Teşkilâtı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1979.
- Baktır, Mustafa. “Umûmü’l-Belvâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42: 155-156. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
- Bilgili, İsmail. "İslam Hukukunda Ma'Dûm'un Satışı". İHAD 8 (2006): 211-238.
- Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. el-Câmi’u’s-sahîh. Beyrut: Dâru İbn Kesir, 1987.
- Çalışkan, İbrahim. "İstisnâ’ Akdinin Mahiyeti ve Unsurları". Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakül- tesi Dergisi 31 (1989): 349-365.
- Çeker, Orhan. Fıkıh Dersleri 1. Konya: Tekin Kitabevi, 2016.
- Çetin, Abdurrahman. "Ezan". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12: 36-38. İstanbul TDV Yayınları, 1995.
- Çetin, Abdurrahman. "Ücretle Kur’an Öğretme ve Okuma Meselesi". Uludağ Üniversitesi İlahi- yat Fakültesi Dergisi 5/5 (1993): 119-131.
- Devserî, Müslim b. Muhammed b. Mâcid. Umûmü’l-belvâ dirâse nazariyye tatbîkıyye. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 2000.
- Diyanet İşleri Başkanlığı. “Din İşleri Yüksel Kurulu Başkanlığı”. Erişim: 15. 04. 2020.
- Döndüren, Hamdi. "Muâtât". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30: 329-330. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
- Dönmez, İbrahim Kâfi. "İslâm Hukukunda Modern İletişim Araçları ile Yapılan Akidler (Batı Hukuku ile Mukayeseli Olarak)". Fıkıh ve Fıkıh Tarihi İncelemeleri. Editör. Tuncay Başoğlu. 287-362. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2014.
- Dönmez, İbrahim Kâfi. “Oruç”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33: 414-425. İstan- bul: TDV Yayınları, 2007.
- el-Fetâva’l-Hindiyye. 1-6 Beyrut: Dâru’l-fikr, 1991.
- el-Hattâb, Şemsüddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed. Mevâhibu’l celîl fî şerhi Muh- tasarı Halîl. 1-4 Beyrut: Dâru’l-fikr, 1992.
- el-Mevsûatü’l-fıkhiyye. “Umûmü’l-belvâ”. 31: 6-10 Kuveyt: Vizâretü'l-Evkaf ve'ş-Şuûni'l- İslâmiyye, 1994.
- Eser, Ercan. "İslam Hukukunda Kolaylık İlkesi Bağlamında Umûmu’l-Belvâ İstihsan İlişkisi". Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/10 (Ekim 2016): 77-110.
- Heyet. el-Mu‘cemu’l-vasît. 1-2 Kahire: Daru’d-De’va, 1972.
- İbn Âbidîn, Muhammed Emin Alauddin. Reddu’l-muhtar ale’d-Dürri’l-muhtâr. 1-14 Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2003.
- İbn Ferhûn, Burhânüddin İbrahim b. Ali b. Ebi’l-Kasım b. Muhammed. Tabsiratü’l-hükkâm fi usuli’l-akdiyye ve menâhicü’l-ahkâm. 1-2 Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2007.
- İbn Kudâme, Ebû Muhammed Abdullah b. Ahmed. el-Muğnî. 1-10 Beyrut: Dâru'l-Fikr, 1984.
- İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. el-Eşbâh ve'n-Nezâir. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1980.
- İbn Rüşd, Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî. Bidâyetu’l-müctehid ve nihayetu’l- muktesid. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2007.
- Kahya, Hatice Kübra. "İslam Borçlar Hukukunda Selem Akdi". Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2012.
- Karâfî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. İdrîs. ez-Zahîre. I-XIV Beyrut: Dâru'l-Garb, 1994.
- Karaman, Hayreddin. Mukayeseli İslâm Hukuku, 1-3 İstanbul: İz Yayıncılık, 2003.
- Kasânî, Aluüddin Ebû Bekir b. Mes‘ûd el-Hanefi. Bedaiu’s-Sanai fi Tertibi’ş-Şerai. 1-10 Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-’ilmiyye, 2003.
- Kayapınar, Hüseyin. "Kuyular". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26: 510-513. Anka- ra: TDV Yayınları, 2012.
- Kevâri’, Mus’ab Mahmûd Ahmed. Umumu’l-Belvâ ve Eseruha ala Habari’l- Vahid. Yüksek Li- sans Tezi, Gazze el-Câmiatü’l İslâmiyye, 2010.
- Koca, Fatih. "Cami Musikisi’nde Ezan ve Selâlar", VI. Dinî Yayınlar Kongresi -İslam, Sanat ve Estetik- (İstanbul: 29-30 Kasım-01 Aralık 2013), Editör. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. 511-518. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2014.
- Komisyon. İlmihal. I-II Ankara: TDV Yayınları, 2010.
- Köse, Saffet. İslâm Hukukuna Giriş. İstanbul: Hikmetevi, 2018.
- Liv, Cemil. "İnternet Bankacılığı Aracılığıyla Gerçekleştirilen Sarf Akdinin İslam Hukuku Açısın- dan Değerlendirilmesi". Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/2 (Aralık 2019): 41-60.
- Macit, Yüksel. https://youtu.be/BK85yHjd3A4. erişim: 31. 05. 2020.
- Macit, Yüksel. https://youtu.be/S4-CU4YhOWY erişim: 31. 05. 2020.
- Maçin, Hasan. “Ezan Ahkâmı”. Ortak Dilimiz Ezan. Editör. Mahmut Öztürk. 55-83. İstanbul: Nida Yayıncılık, 2018.
- Mâverdî, Ali b. Muhammed b. Habib. el-Ahkâmü’s-sultâniyye. Kahire: Dâruʼl-Hadîs, 2006.
- Mecur, Zeynep. Umûmu'l-Belvâ ve Eseruhu fi'l-Fetvâ. Yüksel Lisans Tezi, Cezayir el Vadi Üni- versitesi, 2014.
- Mevsılî, Abdullah b. Muhmûd b. Mevdûd. el-İhtiyâr li-ta’lîli’l-Muhtâr. 1-4 Beyrut: Dâru’l- marife, 1998.
- Öğüt, Salim. “Tavaf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40: 178-180. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
- Özdemir, Ahmet. "Akitlerde İrade Beyanı". Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/2 (Haziran 2008): 123-137.
- Samar, Mahmut. İslami Finans Ürünlerinde Akitlerin Birleştirilmesi. İstanbul: Hikmetevi Ya- yınları, 2019.
- Samar, Mahmut. “İslam Borçlar Hukukunda Akitlere Etkisi Bakımından Takyîdî Şartlar”. Mârife Dini Araştırmalar Dergisi 18/2 ( Aralık 2018): 501-526.
- Serahsî, Şemsü’l-Eimme. el-Mebsût. 1-30 Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
- Serahsî, Şemsü’l-Eimme. Usûlu’s-Serahsî. 1-2 Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
- Şâtıbî, Ebû İshak İbrâhim b. Mûsâ. el-Muvâfakat, nşr. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan, 1-7 y.y. Dâru İbn Affân, 1997.
- Şimşek, Murat. İslâm Hukukunda Bağlayıcılık Bakımından Hz. Peygamber'in İctihad ve Ta- sarrufları. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
- Şîrâzî, Ebu İshâk İbrahim b. Ali el-Fîrûzâbâdî. et-Tenbih fi Fur’u Fıkhi’ş-Şafiî. Beyrut: Dâru'l- fikr, 1996.
- Uslu, Rifat. "İslam Hukukunda Kolaylık Prensibi". Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 8/36 (Şubat 2015): 479-494.
- Yaman, Ahmet. “Fıkhın Sosyolojik Yürürlüğü Bağlamında Fetvâda Değişim”. Diyanet İlmi Der- gi 50/2 (2014: 7-21.
- Yaman, Ahmet-Çalış, Halit. İslâm Hukukuna Giriş. İstanbul: İFAV, 2014.
- Yılmaz, İbrahim. "İslâm Aile Hukukuna Göre İnternet Ortamında Nikâh Akdinin (Evlenme Söz- leşmesinin) Kuruluşu". İHAD 23 (2014): 59-103.