Author :
Abstract
İlahi vahiy, insana en doğru olanı ve olması gerekeni söylemektedir. İnsan hayatının önemli cephelerinden birisi de insan hayatı ile yaşıt olan yönetim mekanizmalarıdır. Kur’ân, idarelerin şeklini değil, nasıl olması gerektiğini belirtir. Adaletli idari sistemin, şûrâ /danışma esasına dayandığını söyler. Bu makalede şûrâ kavramı, dil yönünden incelendi. شور “Ş-v-r” kökünden türeyen “teşâvur ve şûrâ” kelimeleri ile bunların Kur’ân’daki kullanımlarının geçtiği üç âyet-i kerîme ele alındı. Kelimenin kök anlamı ile Kur’ân’daki mana örgüsünün arasındaki ilişki araştırıldı. Şûrâ ve açılımları, tefsirler aracılığıyla belirlenmeye çalışıldı. Şûrâ, nüzûl öncesi, nüzûl dönemi ve nüzûl sonrası olmak üzere üç aşamalı olarak tetkik edildi. Nüzûl öncesinde Daru’n-Nedve, Nâdî, Şa’b, Mele’ gibi Arap cahiliyesinde meriyette olan şûrâ kurumlarına temas edildi. Nüzûl döneminde, üç âyet-i kerime klasik ve modern tefsirler ışığında incelendi. Nûzül sonrası şûrâ’nın çağdaş kavramlar ile arasındaki anlam yakınlığı/benzerliği incelendi. Ferdî, ailevî ve idarî istişâre olarak sınıflandırdığımız şûrâyı, Kur’ân’dan ve Hz. Peygamberin hayatından örneklerle gösterdik. Asr-ı saadetteki örneklemelerle konu daha da somutlaştırılmıştır. Ayrıca, şûrânın yöneten ve yönetilen arasındaki iletişim kanalı rölü, insanları alınan kararlara ortak etme, diktatörlüğü engelleme gibi boyutları incelendi. Çalışmada şûrâ ile ilişkili kavramlara temas edilmiştir.
Keywords
Abstract
Divine revelation shows human the right way. One of the humanitarian aspects of life is management. The Qur'an does not specify the form of the administrations, it states how it should be. It says that the fair administrative system is based on shûrâ /counciling. In this article, the concept of shura is examined in terms of language. The concepts of mutual consultation and shura derived from the root of شور “Ş-v-r” and their derivatives in the Qur'an were discussed together with three verses. The relationship between the root meaning of the word in the Qur’ân has been investigated. Shurâ and its expansions were tried to be determined through tafsirs. Shurâ was examined in three stages as pre-nuzûl, nuzûl period and post nuzûl. Prior to Nüzûl, the shura institutions that were in force of the Arab ignorance such as Daru'n-Nedve, nâdî, sha’b, mele were contacted. During the nuzûl period, three verses were examined in the light of classical and modern tafsirs. In the post-nuzûl period the closeness/similarity of the meaning between shura and the contemporary concepts was examined. We have shown the shurâ which we classify as individually, familially and administrative consultation with the examples of the Qur’ân and the life of the Prophet. The subject was further embodied by the examples in the century of Sa’adah. In addition, the dimensions of the communication channel between the manager and managed of the shura, such as sharing people in discussings, preventing dictatorship were examined. In the study, the concepts related to shura were touched.
Keywords
- Aydın, A. Arslan. İslam’da Şûrânın Manası, Yeri ve Önemi, İstanbul: Vefa Yayıncılık, 1992.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail (ö. 256/870), el-Ca ̂miʿu’ṣ-Saḥîḥ. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 1422/2001.
- Bozkurt, Nebi “Meclis”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 28:241-242. İstanbul: TDV yayın- ları, 2010.
- Cevherî, Ebû Nasr İbn İsmail İbn Hammâd (ö. 400/1009), “mle”. es-Sıhâh Tâcu’l-Lüga ve Sıhâhu’l- Arâbiyye.6 Cilt, Thk. Abdu’l-Gafûr Ahmed. 1/72. Beyrut: Daru’l-İlm li’l-Melayîn, 1987.
- Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî(ö.275/889), Sunenu Ebû Davûd, 4 Cilt, nşr. Kemal Yusuf el-Hût, Beyrut: 1409/1988.
- Endelüsî, Ebû Hayyân Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân (ö. 745/1344), Tuhfetu’l-Erib Bima Fil Kur’âni Minel Ğarib. Beyrut: Mektebu’l-İslamiyye, 1983.
- el-Ezherî, Muhammed b. Ahmed(ö. 370/980), Tehzîbu’l-Luğa, Beyrut: İhyau’t-Turâsi’l-Arabî, 2001. Fığlalı, Ethem Ruhi "Dârünnedve”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 8/555-556, İstanbul: TDV yayınları, 2010.
- İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris er-Râzî el-Kazvînî el-Hemedânî, Muʿcemü Meḳāyîsil-Luġa (ö. 395/1004), “şvr”, nşr. Abdüsselâm M. Hârûn, Kahire: 1389/1969.
- İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî el-Meâfirî el-Basrî el-Mısrî (ö. 218/833), es-Siretu’n-Nebeviyye, Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1998.
- İbn Kesir, Ebû’l-Fidâ İsmail İbn Ömer İbn Kesir el-Kureşiyyu ed-Dimaşkî(ö.774/1373), Tefsîru’l- Kur’ân’il-Azîm, 4 Cilt, Beyrut: Daru’l-Fikr, 1987.
- İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî (ö.273/887) es-Sünen.2 Cilt, nşr. Mustafa el-Azâmî, Riyad: 1403/1983. İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî erRüveyfiî(ö 711/1311). Lisânu’l-Arab, 15 Cilt, Daru’s- Sâdr, 1.Baskı, Beyrut: 1990.
- Gezgin, Ali Galip, “Kur’ân’da ve Türk Devlet Geleneğinde Şûrâ”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4 (1997): 183.
- Hamidullah, Muhammed, İslam Peygamberi: Hayatı ve Faaliyetleri, İstanbul: İrfan Yayınevi, 1980.
- Heyet, Kur’ân Yolu Meal ve Tefsiri, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 6 cilt, Ankara: 2010.
- Kamil Muhammed el-Gindî, “Şûrâ ve İslam Hukukunda İnsan Hakları Demokrasinin Belirginli- ği”, trc. Ahmet Kılıç, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 2/12 (2001), 58
- Keskin, Yusuf Ziya Sünnet Vahiy İlişkisi, Siyer Araştırma Dergisi, sayı:2,Temmuz-Aralık 2017,158-
- Kurtûbî, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed(ö. 671/1273), el-Câmi'u li Ahkâmi'l-Kur'ân. 20 Cilt, Kahire: Daru’l-Fikr,1995.
- Köksal, M. Asım, Hz Muhammed ve İslamiyet, İstanbul: Şamil Yayınları,1981.
- Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc (ö. 261/875). el-Ca ̂miʿu’ṣ-Saḥîḥ. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. Kahire: y.y. 1374-75/1955-56.
- Sarıçam, İbrahim "İslamın Doğuşunun Tarihi Şartları", İslam ve Demokrasi Kutlu Doğum Sem- pozyumu 1998, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1999), 9-17
- Turâbî Hasan, Sudan İslam Projesi, trc: İslam Özkan-Vahdettin İnce. İstanbul: Ekin Yayınları, 2009.
- Turâbî Hasan, İslam Düşüncesinin İhyası, trc. Sefer Turan, İstanbul: Ekin Yayınları, 2016.
- Tezcan, Tuğrul. “Şûrâ’nın Kaynağı Bağlamında İslam Öncesi Arap Yaşayışına ve Kur’ân’ın Şûrâ Âyetlerine Bakış”. Dinî Araştırmalar Dergisi 13/36 (2010): 87-103.
- Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî et-Taberî el-Bağdâdî (ö.310/923),Câmiu’l-Beyân an Te’viîli’l-Âyi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1988.
- Türcan, Talip. “Şûrâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 2010. 39: 230-235.
- Raşid el-Gannûşî, İslam Devletlerinde Kamusal Özgürlükler trc: Osman Tunç, İstanbul: Mana Yayın- ları 2016.
- Râzî, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ b. Muhammed el-Kazvînî el-Hemedânî, Muʿcemü Meḳāyîsi’l-Luġa (nşr. Abdüsselâm M. Hârûn),Kahire 1389/1969.
- Sarıçam, İbrahim, "İslamın Doğuşunun Tarihi Şartları", İslam ve Demokrasi, Kutlu Doğum Sem- pozyumu 1998, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1998.
- Sallâbi, Muhammed Ali, İslam’da Şûrâ. Trc: Harun Ünal, İstanbul: Ravza Yayınları, 2010.
- Şankîtî, Muhammed b. Muhtar, Siyaset Fıkhı, İstanbul: Mana Yayınları, 1. Baskı, 2009.
- Tekin, Osman, Kur’ân’da Şûrâ Kavramı, İstanbul: Gündönümü Yayınları, 2012.
- Tezcan, Tuğrul, Kur'an'da şûra Kavramı ve Çağdaş Yorumları, Ankara: Yayınevi Yay, 2011.
- Topaloğlu, Bekir, “Şûrâ sûresi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Diyanet İşleri, 2010, 39: 239-240.
- Yargıcı, Atilla. “Kur’ân’a Göre Şûrâ ve Demokrasi”. Dinî Araştırmalar Dergisi. 9/27 (2007): 171-184.