Halvetiyye Geleneğine Ve Bir Halvetiyye Şeyhi Olan Sofyalı Bâlî Efendi’ye Göre Sülûkün Yedi Evresi (Atvâr-ı Seb‘a)
Author :
Abstract
Bilindiği üzere tasavvufun en önemli konularından biri, sülûkün merhalelerini anlayarak İlâhî hakîkate nasıl ulaşılacağını îzah etme meselesidir. Tasavvufî ekol ve yolların çeşitli şekil ve metotlarla anlatmaya çalıştığı bu konu, yaygın tâbiriyle sülûk veya seyrü sülûk olarak adlandırılmaktadır. Biz bu makalemizde, genel olarak Halvetiyye tarikatının ve özel olarak bir Halvetiyye şeyhi olan Sofyalı Bâlî Efendi’nin ‘Atvâr-ı seb‘a’ diye isimlendirilen seyrü sülûk anlayışını kısaca izah etmeye çalıştık. Halvetî anlayışa göre mânevî yolculuğu gerçekleştiren sâlik, her evrede nefsin bazı hastalıklarından kurtularak kalbin yeni mânevî keşiflerine muttali olur. Yâni nefsin her evredeki yeni boyut kazanan tezkiyesi, kalbin de tasfiyesinin derinleşmesine vesile olur. Böylece sâlik, seyrü sülûkünün sonunda Hz. Peygamber (s.a.v.)’in mânevî halifesi olarak insân-ı kâmil derecesine yükselir ve başka sâliklere de yol gösterme kıvamına erer.
Keywords
Abstract
Understanding the stages of evolution through which the soul of the spiritual traveller journeys in his quest towards Divine reality is an essential question in sufism. Sufi schools and brotherhoods use various methods and forms in order to explain this spiritual evolution, it is generally being referred to as ‘sulûk’ ‘spiritual journey’ or ‘sayru sulûk’ ‘initiation path’. In our article, we have described the seven stages of the spiritual journey according to khalwatîs sufis and more specifically to Sofyali Bâlî Efendi. According to khalwatî tradition the heart of the sâlik embarked on his spiritual journey becomes the place where various spiritual revelations unveil as a result of the purification process of the soul which takes on a new form as it goes through the stages of personal transmutation. So, at the end of his spiritual journey, the sâlik reaches the stage where he has become a perfect man, as being the spiritual representative of the Prophet (sav), and he begins to spiritualy guide the other travellers who wish to embark on their ascent towards the divine world.
Keywords
- Afîfî, Ebû’l-Alâ, ‘el-A‘yân es-Sâbite fî Mezhebi Ibn Arabî ve’l-Ma‘dûmât fî Mez- hebi’l Mu‘tezile’, el-Kitâb et-Tizkârî, Muhyiddîn Ibn ‘Arabî içinde, Kahire, 1969, Dârü’l-Kâtib el-Arabî, ss. 209-220.
- Aydın, Mehmet S., ‘İnsân-ı Kâmil’, D.İ.A., İstanbul, 2000, Diyanet Vakfı, c. 22, ss. 330-331.
- Bostancı, Ali Haydar, Tasavvuf’ta Etvâr-ı Seb’a ve Sofyalı Bâlî Efendi’nin « Etvâr-ı Seb’a »sı, İstanbul, 1996, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (yayımlanmamış yüksek lisans tezi).
- Cebecioğlu, Ethem, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Ankara, 1997, Rehber.
- Clayer, Natalie, Mystiques, Etat et Société, Leiden, E. J. Brille, 1994.
- Çağrıcı, Mustafa, ‘Hevâ’, D.İ.A., İstanbul, 1998, Diyanet Vakfı c. 17, ss. 274-276.
- Ebü’l Hüseyin Nûrî, Makâmâtü’l-Kulûb, tah.: Paul Nwyia, ‘Melanges Univ. Saint Joseph’ içinde, Beyrut, 1968, c. 44, ss. 129-143.
- Es-Sâyih, Ahmed Abdurrahim, es-Sulûk İnde’l-Hakîm et-Tirmizî, Kahire, 1988, Dârü’s-Selâm.
- Hakîm Tirmizî, İmâm Ebû Abdullâh Muhammed, Beyânü’l-Fark Beyne’s-Sadr ve’l- Kalb ve’l-Fu’âd ve’l-Lub, tah.: Nicholas Herr, Kahire, 1958, Dârü’l-Arab.
- Herevî, Ebû Abdullâh el-Ensârî, Kitâbü Menâzili’s-Sâ’irîn, tah.: Serge De Laugier De Beaurecueil, Kahire, 1962, Institut Français d’Archéologie Orientale.
- Hujvîrî, Ali b. Osman el-Cullâbî, Keşfü’l-Mahcûb, haz.: Isâd Abdülhâdî Kindîl, Beyrut, 1980, Dârü’l-Nahdat el-Arabiyye.
- Işıtan, İbrahim, La Pensée de Sofyalı Bâlî Efendî, Paris, 2006, Ecole Pratique des Hautes Etudes, Section des Sciences Religieuses (yayımlanmamış doktora tezi).
- Kara, Mustafa, ‘Fenâ’, D.İ.A., İstanbul, 1995, Diyanet Vakfı, c. 12, ss. 333-335.
- - Bâlî Efendi, Sofyalı, D.İ.A., İstanbul, 1992, Diyanet Vakfı, c. 5, ss. 20-21.
- Kelabâzî, Ebû Bekir Muhammed, et-Tearruf li Mezhebi ehli-t-Tasavvuf, tah., Mahmud Emin Nevevi, Kahire, 1400/1980, Mektebetü’l-Külliyyât elEzheriyye.
- Kuşeyrî, Ebü’l-Kâsim Abdülkerîm Hevâzin, er-Risâle el-Kuşeyriyye, tah.: Mârûf Narrîk et Alî Abdülhamid Baltajî, Beyrut, 1991, Dârü’l-Hayr.
- Muhâsibî, Ebû Abdullah el-Hâris b. Esed, Risâletü’l-Müsterşidîn, tah.: Abdü’l Fettâh Ebû Gudde, Beyrut, 1971, Dârü’s-Selâm.
- Redhouse, James W., A Turkish And Englich Lexicon, İstanbul, 1992, Çağrı.
- Öngören, Reşat, ‘Füsus Şârihi Sofyalı Bâlî Efendinin Tasavvuf Çizgisi’, Tasavvuf, Ankara, 2008, yıl 9, sayı 21, ss. 57-66.
- Öztürk, Yaşar Nuri, Kur’ana ve Sünnete Göre Tasavvuf, İstanbul, 1990, Yeni Boyut.
- Sami, Şemseddin, Kâmûs-ı Türkî, İstanbul, 1996, Çağrı.
- Serrâc, Ebû Nasr Abdullah b. Ali, el-Lüma‘ fî Târîhi’t-Tasavvuf el-İslâmî, tah.: Kamil Mustafa el-Hendevî, Beyrut, 2001, Dârü’l-Kütüb el-İlmiyye.
- Sühreverdî, İmam Şihâbeddin Ebî Hafs Ömer b. Muhammed, Avârifü’l-Maârif, tah.: Muhammed Abdülaziz el-Hâlidî, Dârü’l Kütüb el-Arabiyye, Beyrut, 1999, ss. 53-54.
- Sülemî, Ebû Abdurrahmân, Uyûbü’n-Nefs ve Devâühâ, tahk.: Muhammed es- Seyyid el-Cüleynd, Kahire, 2001, Dârü Kabâ.
- Tahralı, Mustafa, ‘Vahdet-i Vücûd ve Gölge Varlık’, Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi içinde, Ahmed Avni Konuk, İstanbul, 1990, İ.FA.V., c. 3, ss. 9-63.
- Türer, Osman, Anahatlarıyla Tasavvuf Tarihi, İstanbul, 1998, Seha.
- -‘Letâif-i hamse’, D.İ.A., İstanbul, 2003, Diyanet Vakfı, c. 27, s. 143.
- Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul, 1996, Marifet Yayınları.
- - ‘A‘yân-ı Sâbite’, D.İ.A., İstanbul, 1991, Diyanet Vakfı, c. 4, ss. 198-199.
- - ‘Fakr’, D.İ.A., İstanbul, 1995, Diyanet Vakfı, c. 12, ss. 132-134.
- - ‘Ayna’, D.İ.A., İstanbul, 1991, Diyanet Vakfı, c. 4, ss. 260-262.
- - ‘Havâtır’, D.İ.A., İstanbul, 1997, Diyanet Vakfı, c. 16, s. 526.
- - ‘Makam’, D.İ.A., İstanbul, 2003, Diyanet Vakfı, c. 27, ss. 409-410.
- - ‘Mârifet’, D.İ.A., İstanbul, 2003, Diyanet Vakfı, c. 28, ss. 54-56.
- - ‘Ma‘rifet-i Nefs’, D.İ.A., İstanbul, 2003, Diyanet Vakfı, c. 28, ss. 56-57.
- - ‘Muhabbet’, D.İ.A., İstanbul, 2005, Diyanet Vakfı, c. 30, ss. 386-388.
- Yavuz, Yusuf Şevki, ‘İlham’, D.İ.A., İstanbul, 2000, Diyanet Vakfı, c. 22, ss. 98-100.
- Yılmaz, H. Kâmil, Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarîkatlar, İstanbul, 2000, Ensar Neşri- yat.
