Şehit Ebu’l-Hasan El-Harakânî’den Sarıkamış Şehitlerine İslâm’ın Cihat Ruhu Üzerine Bir Değerlendirme
Author :
Abstract
Bu makalede Ebu’l-Hasan el-Harakânî’den Sarıkamış şehitlerine İslâm’ın cihat ruhu ve Müslümanların bu konudaki hassasiyetleri ele alınmıştır. el-Harakânî ömrü boyunca İslâm’ı öğrenme, yaşama ve onu en güzel şekilde temsil ve tebliğ etme gayretinde olmuş büyük bir mutasavvıftır. Ona bu cihat aşkını veren iki kaynak Kur’ân-ı Kerim ve Sahih Sünnet’tir. İslâm’ı gönülden benimseyen el-Harakânî, yetiştirdiği talebelerine de bu cihat ruhunu aşılamayı başarmıştır. O, Sahâbe modelini takip ederek İslâm’ı tüm dünyaya tanıtma konusunda üzerine düşen vazifeyi yapmıştır. el-Harakânî’den yaklaşık on asır sonra dünyaya gelen ve onunla aynı cihat ruhunu paylaşan Sarıkamış şehitleri de Anadolu’nun Müslüman kalması için Allah yolunda hayatlarını feda etmiş ve bu konudaki iman ve kararlılıklarını ispatlamışlardır.
Keywords
Abstract
In this article, from Abu'l-Hasan al-Kharakani to martyrs of Sarıkamış, were discussed the spirit of jihad of Islam and the sensitivities of Muslims on this issue. Abu'l-Hasan al-Kharakani, who is throughout his life in the effort to understanding and notifying of Islam, is a believer internalized the spirit of jihad. The two sources that give him this love of jihad are the Holy Quran and the authentic Sunnah. el-Kharakani, who is deeply absorbed Islam, succeeded to instill the spirit of jihad trained his disciples. He took the model of the Companions, did his part about to introduce Islam to the world. Sarıkamış martyrs too, who come about ten centuries after al-Kharakani, share with him the same spirit of jihad, put forth their lives for God to remain Anatolia as Muslims and proven their faith and constancy.
Keywords
- Abdulbâkî, Muhammed Fuad, el-Mu’cemü’l-Müfehres li Elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerim, Çağrı Yay., İstanbul, 1986.
- Atar, Fahrettin, “Şehid”, DİA, İstanbul, 2010, XXXVIII, 428.
- Attâr, Ferîdüddîn, Evliya Tezkireleri, Çev.: Süleyman Uludağ, Kabalcı Yay., İstanbul, 2007.
- Aydın, Mümtaz, “Bir Arada Yaşama Sanatı”, Sızıntı, Aralık, 2003, Yıl, 25, Sayı: 299.
- Balcı, Ramazan, Tarihin Sarıkamış Duruşması, Nesil Yay., İstanbul, 2006.
- Bolay, Süleyman Hayri, “Yitmiş İki Millete Bir Gözle Bakılabilir mi?”, Kur’ân’da Evrensel Hoş- görü, Nesil Basım Yay., İstanbul, 1997.
- Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail, (ö. 256/870), Sahîhu’l-Buhârî, (I-VIII), Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
- Çiftçi, Hasan, Şeyh Ebü’l-Hasan-i Harakânî, (Hayatı, Çevresi, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri) Nûru’l-‘Ulûm ve Münâcât’ı (Çeviri-Açıklama-Metin), Şehit Ebü’l-Hasan Harakânî Derneği Yay., Ankara, 2004.
- Çolak, İsmail, Sarıkamış Destanı Tarihimizin En Beyaz Dramı, Akis Kitap, İstanbul, 2006.
- 126 Sarıkamış Harekâtının konuşulmasının 1915 yılında yasaklanması sonucu toplumsal belleğin devreye girdiği ve âşıkların gazete işlevi görerek harekâtın unutulmasını engellediğiyle ilgili bazı tespitler için bkz. Ersöz, Ferya Çalış, Sarıkamış Harekâtı’nın Toplumsal Bellekteki İzdüşümü, Gazi Üniversitesi, SBE, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2007, s. 172.
- 127 Balcı, Ramazan, Tarihin Sarıkamış Duruşması, Nesil Yay., İstanbul, 2006, s. 285-300. Ayrıca Bkz. Çolak, İsmail, Sarıkamış Destanı Tarihimizin En Beyaz Dramı, Akis Kitap, İstanbul, 2006; Kılınç, Erol, Enver Paşa ve Sarıkamış Harekâtı, Ötüken Yay., İstanbul, 2005.
- De Bruijn, J.T.P., “Kharakani, Abu’l-Hasan ‘Ali b. Ahmad (d. 1033)”, Biographical Encyclopaedia of Sufis (Central Asia and Middle East), (Prepared by N. Hanif), Sarup and Sons, New Delhi, 2002.
- Durmuş, Mitat, “Bir Bilge Durağı, Edep Abidesi: Ebu’l-Hasan Harakânî’nin Edebî Şahsiyeti”, Ebu’l-Hasan Harakânî, Harakanî Vakfı Yay., Kayhan Matbaacılık, Ankara, 2012.
- Ebu’l-Hasan Harakânî, Nûru’l-Ulûm ve Münâcât’ı, (Çeviri-Açıklama-Metin), Haz.: Hasan Çiftçi, Şehit Ebü’l-Hasan Harakânî Derneği Yay., Ankara, 2004.
- -----, Nûru’l-Ulûm, Haz.: Şenol Kantarcı, Ankara, 1997.
- -----, Seyrü Sülûk Risâlesi, Çev.: Mustafa Çiçekler, (Der.: Sadık Yalsızuçanlar), Sûfî Kitap, İstan- bul, 2006.
- Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as, (ö. 275/888), Sünenu Ebî Dâvud, (I-V), Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
- Erdoğan, Fahrettin, Türk Ellerinde Hatıralarım, Kültür Bakanlığı, Ankara 1998.
- Ersöz, Ferya Çalış, Sarıkamış Harekâtı’nın Toplumsal Bellekteki İzdüşümü, Gazi Üniversitesi, SBE, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2007.
- ------, “Ebu’l-Hasan Harakânî ve Hacı Bektâş Velî: Aralarındaki Bağlar ve Anadolu’nun İslâmlaşmasına Katkıları”, KAÜİFD, Kars 2014, Sayı: 1, (s. 100-134).
- Hamidullah, Muhammed, (ö. 1423/2002), İslâm Peygamberi, Çev.: Salih Tuğ, (I-II), Yeni Şafak, Ankara, 2003.
- Hıra, Ayhan, “Ebu’l-Hasan el-Harakânî Din Kültürü Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programında Niçin Yer Almalıdır?”, I. Uluslararası Harakânî Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Kalkan Matbaacılık, Kars, 2012, (s. 317-330).
- Hücvîrî, Ali b. Osman Cüllâbî, (ö. 465/1072), Keşfu'l-Mahcûb, Hakikat Bilgisi, Haz.: Süleyman Uludağ, Dergâh Yay., İstanbul 1982.
- İbn Hanbel, Ahmed b. Muhammed, (ö. 241/855), Müsned, (I-VI), Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
- İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyn Ahmed, (ö. 395/1004), Mu’cemu Mekâyisi’l-Luga, (I-VI), Thk.: Abdusse- lam Muhammed Harun, Dâru’l-Fikr, Mısır, 1979.
- İbn Mâce, Muhammed b. Yezid el-Kazvînî, (ö. 275/888), Sünenu İbn Mâce, (I-II), Thk.: Muham- med Fuad Abdulbâkî, Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
- İbn Manzûr, Cemaluddin Muhammed b. Mükerrem, (ö. 711/1311), Lisânu’l-Arab, (I-XV), Dâru’s- Sadr, Beyrut,1994.
- Kafesoğlu, İbrahim, Selçuklu Tarihi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1972.
- ------, “Alparslan”, DİA, İstanbul, 1989, II, 526-530.
- Kantar, Cemal, “Akıncılar”, DİB Aylık Dergi, Temmuz-Ağustos 1971, C. 10, Sayı: 110-111, (s. 287-289).
- Kesler, M. Fatih, “Kur’ân-ı Kerim ve Hadislerde Şehit Kavramı”, Ekev Akademi Dergisi, (Yaz, 2004), Yıl: 8, Sayı: 20, (s. 89-110).
- Kılınç, Erol, Enver Paşa ve Sarıkamış Harekâtı, Ötüken Yay., İstanbul, 2005.
- Köse, Saffet, “Cihad Kavramı Şiddete Referans Olabilir mi?”, Din ve Dünya Barışı Uluslararası Sempozyum (Tebliğler), İÜ Yay., İstanbul, 2008, (s. 168-202).
- Köymen, Mehmet Altay, Selçuklu Devri Türk Tarihi, TTK Yay., Ankara, 1998.
- Kurt, Hasan, “İslâm İnancına Göre Şehitlik”, CÜİFD, Sivas, 2012, C. XVI, Sayı: 1, (s. 189-220).
- Mevlânâ, Celâleddin Rûmî, (ö. 672/1273), Rubâîler, Trc.: Abdülbâkî Gölpınarlı, Ankara, 1982.
- Müslim, Ebu’l-Hüseyin el-Kuşeyrî, (ö. 261/875), Sahîhu Müslim, (I-III), Thk.: Muhammed Fuad Abdulbâkî, Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
- Palabıyık, M. Hanefi, “Gaznelilerin Hindistan Seferleri”, Ekev Akademi Dergisi, (Yaz 2007), Yıl: 11, Sayı: 32. (s. 139-152).
- ------, “Hindistan Tarihinde ve Hint Kültüründe Müslüman Türkler”, Ekev Akademi Dergisi, (Güz 2007), Yıl: 11, Sayı: 33, (s. 67-94).
- Râgıb, el-Isbahânî, (ö. 502/1108), el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’ân, Kahraman Yay., İstanbul, 1986.
- Seyhan, Ahmet Emin, “Ebu'l-Hasan el-Harakânî'nin İlim Anlayışı”, JASSS, International Journal of Social Science, Fransa, May 2013, Volume 6 Issue 5, (p. 1049-1083).
- ------, “Ebu'l-Hasan el-Harakânî'nin İlham Anlayışı”, Usûl İslam Araştırmaları, Sayı: 16, Tem- muz-Aralık, 2011, (s. 79-110).
- ------, “Ebu'l-Hasan el-Harakânî'de Kur'an Kültürünün Yansımaları”, Turkish Studies, Internati- onal Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Ankara Turkey, Volume 8/6 Spring 2013, (p. 641-664).
- ------, “Ebu'l-Hasan el-Harakânî'nin Nefsi Tezkiye Metodu”, Turkish Studies, International Peri- odical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Ankara Turkey, Volume 9/2 Winter 2014, (p. 1335-1359).
- ------, “Ebu’l-Hasan el-Harakânî’nin Sevgi, Şefkat, Merhamet ve Hoşgörü Anlayışı”, KAÜİFD, Kars, 2014, Sayı: 2, (s. 11-35).
- ------, “Ebu'l-Hasan el-Harakânî'nin Sünnet Anlayışı”, Hikmet Yurdu, Yıl: 7, C: 7, Sayı: 13, Ocak- Haziran 2014/1, (s. 101-126).
- ------, “Ebu'l-Hasan el-Harakânî'nin Sünnete Bağlılığı ve Hadis Anlayışı”, JASSS, International Journal of Social Science, Fransa, October 2013, Volume 6 Issue 8, (p. 551-588).
- ------, “Ebu’l-Hasan el-Harakânî’nin Tasavvuf ve Şehitlik Anlayışı”, KAÜİFD, Kars 2014, Sayı: 1, (s. 135-168).
- ------, “Ebu'l-Hasan el-Harakânî'nin Tefekkür Anlayışı”, Turkish Studies, International Periodi- cal For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Ankara, Turkey, Volume 8/8 Summer 2013, (p. 2053-2071).
- Şeker, Mehmet, Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslâmlaşması, DİB Yay., Ankara, 1987.
- Tatçı, Mustafa, Yunus Emre Divanı, (I-II), MEB Yay., Ankara, 2005.
- Tirmizî, Muhammed b. Îsâ, (ö. 279/892), Câmiu’s-Sahîh, (I-IV), Çağrı Yay., İstanbul,1992.
- Turan, Osman, Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti, Ötüken Yay., İstanbul, 2010.
- ------, Selçuklular Zamanında Türkiye, Ötüken Yay., İstanbul, 2010.
- Önder, Mehmet, “Bir İddiaya Cevap: Yine Gel, Yine Gel… Rubâîsi Mevlânâ’nındır”, I. Milletlera- rası Mevlânâ Kongresi, Konya, 1998, (s. 117-122).
- Öngören, Reşat, “Balkanlar’ın İslâmlaşmasında Sûfîlerin Rolü”, Balkanlar’da İslâm Medeniyeti Milletlerarası Sempozyumu Tebliğleri, Sofya, 21-23 Nisan, 2000, İslâm Tarih Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi, İstanbul, 2002, (s. 47-74).
- Özel, Ahmet, “Cihad”, DİA, İstanbul, 1993, VII, 527.
- ------, “Gayr-i Müslim”, DİA, İstanbul, 1996, XIII, 418-427.
- Uludağ, Süleyman, “Harakânî”, DİA, İstanbul, 1997, XVI, 93.
- Yazoğlu, Ruhattin, “Ebu’l-Hasan Harakânî’de Hoşgörü ve İnsan Sevgisi”, KAÜİFD, Kars, 2014, Sayı: 1, (s. 1-10).
- Yılmaz, M. Kazım, “Cihad Ayetleri ve İnsan Hakları”, HÜİFD, Şanlıurfa, 1996, C. 2, (s. 13-32).
- Yılmaz, Hüseyin, “İslâm Korkusunun/İslâmofobinin Oluşmasında ‘Cihad’ Algısının Rolü”, CÜİFD, Sivas, 2012, C. 16, Sayı: 1, (s. 165-187).
