Mütekaddimûn Âlimlerin Hadislerin Aslını Tespit İçin Kullandıkları İki Kavram: “Aslu’l-hadîs” ve “Mahfûz”
Author :
Abstract
Bu çalışmada mütekaddimûn âlimlerinin hadisin aslını (orijinalini) tespit hususundaki gayretleri ve bu konuda kullandıkları “aslu’l-hadîs” ve “mahfûz” kavramları üzerinde durduk. Bu kavramların, özellikle hadislerin anlaşılması ve çelişkilerin giderilmesine önem veren fakîh hadisçiler tarafından çokça kullanıldığını tespit ettik. Ayrıca, âlimlerin başlattığı, hadislerin aslını tespit etme faaliyetinin önemi ve devam etmesi gerektiği üzerinde durarak, bu alanda yapılacak çalışmalarda takip edilebilecek bir metot teklifinde bulunduk.
Keywords
Abstract
In this study, we dwelled on the efforts of the Mutaqaddimūn scholars about the determination of the authenticity of the hadith and concerning the concepts that they used as “aslu’l-hadith” and “mahfūz”. We identified that these concepts were used too often by the Faqīh traditionists attaching importance especially to be understood the hadiths, and to eliminate the discrepancies. In addition to that, we offered a method which can be followed in the works of this field which will be done next, dwelling on the need to continue the studies and the importance of the activities to determine the authenticity of hadiths that scholars initiated.
Keywords
- Abdülkâdir b. Mustafa b. Abdürrezzâk Ebû Zerr el-Muhammedî, eş-Şâz ve’l-münker ve’z- ziyadetü’s-sika – muvâzene beyne’l-mütekaddimîne ve’l-müteahhirîne, Beyrut 2005.
- Abdülcevâd Hamâm, et-Teferrüd fî rivâyeti’l-hadîs ve menhecü’l-muhaddisîne fî kabûlihî ev reddihî, Dimaşk 2008.
- Abdürrezzâk b. Hemmâm, el-Musannef, thk. Habiburrahman el-A’zamî, I-XI, Beyrut 1983. Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, thk. Şuayb el-Arnaût vd., I-XLV, Beyrut, 2001. …….., el-İlel ve ma’rifeti’r-ricâl, I-III, Beyrut 1988. Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, İstanbul 2013. Aydınlı, “Şâz”, DİA, c. 38, İstanbul 2010, s. 385. Bedir, Mürteza, “Mütekaddimîn ve Müteahhirîn”, DİA, c. 32, İstanbul 2006, 186-188.
- Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin, es-Sünenü’l-kübrâ, thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ, I-X, Beyrut 2003. …….., es-Sünenü’s-sağîr, thk. Abdü’l-mu’tî Emîn Kal’acî, I-IV, Karaçi 1989.
- …….., Kitâbü’l-kırâa halfe’l-imâm, thk. Muhammed Saîd b. Besyûnî Zağlûl, Beyrut 1984.
- Bezzâr, Ahmed b. Amr, Müsnedü’l-Bezzâr el-Bahrü’z-zahhâr, thk. Mahfûzurrahman Zeynullah vd., I-XVIII, Medine 1988-2009.
- Buhârî, Muhammed b. İsmail, el-Câmiu’s-Sahîh, thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır, I-IX, Dâru Tavki’n-Necât 1422. …….., et-Târîhu’l-evsat, thk. Mahmûd İbrâhim Zâyed, I-II, Kahire 1977. …….., Kurretü’l-ayneyn bi refi’l-yedeyn fi’s-salât, thk. Ahmed eş-Şerîf, Kuveyt 1983. …….., et-Târîhu’l-kebîr, I-VIII, Haydarabad 1362. Cedî’, Abdullah b. Yûsuf, Tahrîru ulûmi’l-hadîs, I-II, Beyrut 2003.
- Cessâs, Ahmed b. Ali, Ahkâmü’l-Kur’ân, thk. Muhammed es-Sâdık el-Kamhâvî, I-V, Beyrut …….., el-Fusûl fi’l-Usûl, I-IV, Kuveyt 1994.
- Dârekutnî, Ali b. Ömer, el-İlelü’l-vâride fî’l-ehâdîsi’n-Nebeviyye, thk. Mahfûzurrahman Zey- nullah, I-XV, Riyad 1985. …….., Sünenü’d-Dârekutnî, thk. Şuayb el-Arneût vd., I-V, Beyrut 2004.
- Düzenli, Muhittin, “Rivâyetlerin Sıhhatinin Tespitinde İllet ve Şâz Olgusunun Fonksiyonu”, On- dokuzmayıs Üniversitesi SBE, Basılmamış Doktora Tezi, Samsun 2008.
- Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî, es-Sünen, thk. Şuayb el-Arneût ve Muhammed Kamil Karabelli, I-VII, Dimaşk 2009.
- Ebû Ubeyd, el-Kâsım b. Sellâm el-Herevî, el-Emvâl, thk. Halil Muhammed Hirâş, Beyrut ts. …….., Fedâilu’l-Kur’ân, thk. Mervan el-Atiyye vd., Dimaşk 1995 …….., Garîbü’l-hadîs, thk. Muhammed Abdülmuîd Hân, I-IV, Haydarâbâd 1964.
- …….., en-Nâsıh ve’l-mensûh fî Kur’âni’l-azîz ve mâ fîhi mine’l-ferâidi ve’s-sünen, thk. Mu- hammed b. Salih el-Müdeyfir, Riyad 1997. …….., et-Tuhûr, thk. Meşhûr Hasan Mahmûd Selmân, Cidde 1994.
- Ebû’l-Fadl, Muhammed b. Ahmed el-Herevî, İlelü’l-ehâdîsi fî kitâbi’s-Sahîhi’l-Müslim b. el- Haccâc, thk. Ali b. Hasan el-Halebî, Riyad 1991. Efendioğlu, Mehmet, “Mahfûz”, DİA, c. 27, Ankara 2003, s. 334-335.
- Fesevî, Ya’kûb b. Süfyân, el-Ma’rife ve’t-târîh, thk. Ekrem Ziyâ el-Umerî, I-III, Beyrut 1981.
- Hâkim, Muhammed b. Abdullah en-Neysâbûrî, Ma’rifetü ulûmi’l-hadîs, thk. Seyyid Muazzam Hüseyin, Beyrut 1977. …….., el-Müstedrek ala’s-Sahîhayn, thk. Mustafa Abdülkâdir Atâ, I-IV, Beyrut 1990.
- Halife, Keylânî Muhammed, Menhecü’l-imâm ed-Dârekutnî fî kitâbihi’s-Sünen ve eserühû fî ihtilâfi’l-fukehâ, Kahire 2010.
- …….., el-Fasl li’l-vasli’l-müdrec fî’n-nakl, thk. Muhammed b. Matar ez-Zehrânî, I-II, Riyad 1997.
- İbn Abdilberr, Yûsuf b. Abdullah, et-Temhîd limâ fi’l-Muvattâ mine’l-meânî ve’l-esânîd, thk. Mustafa b. Ahmed el-Alevî, Muhammed Abdülkebîr el-Bekrî, I-XXIV, Mağrib 1967-1991.
- İbn Adî, Abdullah b. Adî el-Cürcânî, el-Kâmil fî du’afâi’r-ricâl, thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd, I-IX, Beyrut 1998.
- İbn Cemâa, Muhammed b. İbrahim, İzâhu’d-delîl fî kat’i huceci ehli’t-ta’tîl, thk. Vehbî Süley- man Gâvcî el-Elbânî, Mısır 1990.
- İbn Ebî Hâtim, Abdurrahman b. Muhammed, Kitâbü’l-İlel, thk. Sa’d b. Abdullah el-Humeyyid vd., I-VII, Riyad 2006.
- İbn Ebî’d-Dünya, Ebû Abdullah b. Muhammed, Kitâbü’t-teheccüd ve kıyamü’l-leyle, thk. Mus- lih b. Ceza’ b. Ferguş el-Harisi, Riyad 1998.
- İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî, Fethü’l-bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî vd., I-XIII, Beyrut 1379/1959.
- İbn Hıbbân, Muhammed b. Hibbân el-Büstî, Sahîhu İbn Hibbân bi tertîbi İbn Belbân, thk. Şu- ayb Arneût, I-XVIII, Beyrut 1993.
- …….., el-Mecrûhîn mine’l-muhaddisîn ve’d-duafâ’ ve’l-metrûkîn, thk. Mahmûd İbrahim Zâyid, I-III, Haleb 1976. …….., Kitâbü’s-sikât, I-IX, Haydarâbâd, 1973.
- İbn Huzeyme, Muhammed b. İshâk es-Sülemî, Sahîhu İbn Huzeyme, thk. M. Mustafa el-A’zâmî, Beyrut 1970.
- …….., Kitâbü’t-tevhîd ve ısbâtu sıfatü’r-Rab azze ve celle, thk. Abdülazîz İbrâhîm Şehvân, I-II, Riyad 1994. İbn Kudâme, Abdullah b. Ahmed el-Makdisî, el-Muğnî, I-X, Kahire 1968. İbn Mâce, Sünenü İbn Mâce, thk. Şuayb el-Arneût vd., I-V, Beyrut 2009.
- İbn Maîn, Yahyâ, Kitâbü’t-târîh (ed-Devrî rivâyeti), thk. Ahmed Muhammed Nurseyf, I-IV, Mekke 1979.
- İbn Receb, Abdurrahman b. Ahmed, Şerhu ileli’t-Tirmizî, thk. Hemmâm Abdurrahman Saîd, Zerkâ 1987.
- İbn Sa’d, Muhammed b. Sa’d, et-Tabakâtü’l-kübrâ, thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ, I-VIII, Beyrut 1990. İbnu’s-Salâh, Osmân b. Abdurrahman, Ulûmü'l-hadîs, thk. Nureddin Itr, Beyrut 1986.
- Karahan, Abdullah, “Zamana Sövmeyi Yasaklayan Hadisin Tenkid ve Tetkiki”, UİFD, c.: 17/2, 2008, s. 463-518.
- Kırbaşoğlu, Hayri, İslam Düşüncesinde Hadis Metodolojisi, Ankara Okulu Yayınları: Ankara 2010, s. 38-56. Koçyiğit, Talat, Hadis Terimleri Sözlüğü, Rehber Yayıncılık: Ankara 1992.
- Ma’mer b. Râşid el-Ezdî, el-Câmî, thk. Habiburrahman el-A’zamî, I-XI (X. ve XI. cildi), Beyrut Mâlik b. Enes, el-Muvattâ, thk. M. Mustafa el-A’zamî, I-VIII, Abu Dabi 2004.
- Motzki, Harald, İsnâd ve Metin Bağlamında Hadis Tarihlendirme Metotları, çev.: Bekir Kuzu- dişli, İstanbul 2011. Müslim, Sahîhu Müslim, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, I-V, Kahire 1955-1956.
- …….., et-Temyîz, thk. M. Mustafa el-A’zamî, Riyad 1990. Nesâî, Sünenü’n-Nesâî, thk. Abdülfettâh Ebû Gudde, I-IX, Haleb 1986.
- …….., es-Sünenü’l-kübrâ, thk. Hasan Abdülmün’im Şelebî, I-XII, Beyrut 2001.
- Nevevî, Yahyâ b. Şeref, el-Minhâc fî şerhi Sahîhi Müslim b. Haccâc, I-XVIII, Beyrut, 1972.
- Özafşar, Mehmet Emin, Hadîsi Yeniden Düşünmek – Fıkhî Hadisler Bağlamında Bir İnceleme, Ankara 1998. Özşenel, Mehmet, Ebu Yûsuf’un Hadis Anlayışı, İstanbul 2011. Polat, Selahattin, Metin Tenkidi, İstanbul 2010.
- Süyûtî, Abdurrahman b. Ebî Bekr, Tedrîbu’r-râvi fî şerhi Takrîbi’n-Nevevî, thk. Ebû Kuteybe Nazr Muhammed el-Faryâbî, I-II, Riyad 1994. Şâfiî, Muhammed b. İdrîs, İhtilafü’l-hadîs (el-Ümm ile birlikte basılmış), Beyrut 1990.
- …….., el-Ümm, I-VIII, Beyrut 1990. Şeybânî, Muhammed b. Hasan, el-Asl, thk. Ebû’l-Vefâ el-Efgânî, I-V, Karaçi ts.
- Taberânî, Süleyman b. Ahmed, Mu’cemü’l-evsat, thk. Târık b. Avdullah, I-X, Kahire, 1995.
- Taberî, Muhammed b. Cerîr, Câmiu’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân, thk. Ahmed Muhammed Şakir, I- XXIV, Beyrut 2000.
- …….., Târîhu’t-Taberî, I-XI, Beyrut 1967.
- I-V, Beyrut 1994.
- …….., Şerhü Müşkilü’l-âsâr, thk. Şuayb el-Arneût, I-XVI, Beyrut 1994.
- Tayâlisî, Süleyman b. Dâvûd, Müsnedü Ebî Dâvûd et-Tayâlisî, thk. Muhammed b. Abdülmuh- sin et-Türkî, I-IV, Kâhire 1999.
- Tirmizî, Muhammed b. İsa, İlelü’t-Tirmizî’l-kebîr, thk. Subhî es-Sâmerrâî vd., Beyrut 1989.
- …….., Sünenü’t-Tirmizî, thk. Ahmed Muhammed Şâkir vd., I-V, Kahire 1975.
- Ukaylî, Muhammed b. Ömer, Duafâü’l-kebîr, thk. Abdülmu’tî Emin Kal’acî, I-IV, Beyrut 1984.
- Zebîdî, Murtezâ Muhammed b. Muhammed, Tâcu’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs, thk. Komisyon, I-XL, Kuveyt 1965-2001.
