Envaru'l-Âşikîn'de Geçen Bazı Fiten Hadislerinin Müslümanların İbadet Anlayışlarına Etkileri Üzerine
Author :
Abstract
Bu çalışmada Envaru'l-Âşikîn'de geçen ve Müslüman Türk halkının ibadet anlayışlarını etkileyen bazı fiten hadisleri ele alınmıştır. Zayıf ve mevzû olan fiten hadislerinin Müslümanların algı dünyalarına çok yanlış mesajlar verdiği, İslam'ın özüne aykırı anlayışlara neden olduğu ve ibadet anlayışlarını olumsuz yönde etkilediği görülmektedir. Bu tür hadisler geçmişte olduğu gibi günümüzde de Müslümanların ibadet anlayışlarını şekillendirmektedir. Dolayısıyla yüzyıllardır insanların zihinlerine yerleştirilen “namaz, oruç ve zikir ağırlıklı ibadet anlayışı”nın düzeltilebilmesi için Kur'an ve Sünnet bütünlüğü içerisinde meselelere yaklaşılması ve bu rivayetlerin tarafsız bir gözle ele alınıp gerçek değerlerinin ilmî çalışmalarla ortaya konulması gerekmektedir. Bu nedenle hadis tenkîd metodolojisinin objektif kriterlerine bağlı kalınarak kritiği yapılan ve güvenilirliği kanıtlanan fiten hadislerine itibar edilmesi, sahih olmayanlarının ise terk edilmesinin uygun olacağı mütalaa edilmektedir. Buradan fert veya cemaat halinde gerçekleştirilen namaz, oruç ve zikir gibi ibadetlerin önemsiz görüldüğü ve terk edilmesinin tavsiye edildiği gibi bir sonuç çıkarmak kesinlikle doğru olmayacaktır. Zira ibadetler önemlidir; ancak her şey belli bazı ibadetleri yapmakla bitmemekte tam tersine başlamaktadır. Bireysel olarak yaptığı ibadetleri yeterli gören, ancak Müslümanların ve insanlığın toplumsal ve küresel problemlerine çare aramayan, görev ve sorumluluk almaktan kaçınan, çözüm üretmek için Hz. Peygamber'in yaptığı gibi “erdemliler hareketi” oluşturmayan bir anlayışın İslam'ı doğru anladığını söylememiz zor görünmektedir.
Keywords
Abstract
In this study, some fitan hadiths in Envaru'l-Âşikîn and affected the understanding of worship of Muslim Turkish people were studied on. It was concluded that weak and fabricated hadiths of fitan had a very wrong message to the world of perception of Muslims, led to understandings contrary to the essence of Islam and most of the time had a negative impact on their understanding of worship. These types of hadiths, today as in the past impacted on the world of the Muslims understanding of worship. Thus, it is required to approach the issues in the integrity of the Qur'an and Sunnah, these narrations must be evaluated and revealed to the real values​​ with scientific studies in order to eliminate the negative approaches that placed in the minds of people for centuries. For this reason, it is thought that the fitan hadiths must be put into account and the noncredible weak ones must be left by depending on the objective criteria of hadiths criticizing methodology. It is not strictly true to have some information from this idea derived from the research that some worshiping ways such as prayer, fast and remembrance are ordinary meaningless activities and they are advised to be left. Because praying God is important; but only worship and praying God are not enough because everything begins with praying God and worshipping. In this respect it is not easy and possible to say that someone with an understanding of not having an activity to create virtuous action such as Prophet Muhammed to produce solutions for problems, not having responsibilities, thinking that his or her religious activities are enough, but not being busy with trying to find some solutions for the other Muslim people's social and global problems understand Islam Religion correctly.
Keywords
- Acâc, Muhammed el-Hatîb, el-Muhtasaru’l-Vecîz fî Ulûmi’l-Hadîs, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1987.
- Arpaguş, Hatice Kelpetin, “Geleneksel Dinî Kültür Kaynaklarının Değerlendirilmesi “Hurafe Kültürü ve Mitoloji” (Mitoloji ve Geleneksel Kültür Kaynaklarımız)”, Türkiye I. Dinî Yayınlar Kongresi, Tebliğler-Müzâkereler, 31 Ekim-02 Kasım 2003, Ankara, 2004, (s. 191-206)
- -----------, Osmanlı Halkının Geleneksel İslâm Anlayışı ve Kaynakları, Çamlıca Yay., İstanbul, 2001.
- Atmaca, Veli, “Hadisler Çerçevesinde Majik Tedavî Geleneği’nin Kavramsal Boyutu”, ÇÜİFD, Adana, 2010, C. 10, Sayı: 1, (s. 1-40).
- ----------, “Hadislerde Geçen Hastalık Adları”, Hadis Tetkikleri Dergisi, 2010, C. 8, Sayı: 2, (s. 25-67).
- Aydın, Mehmet, Din Felsefesi, DEÜ Yay., İzmir, 1990.
- Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, Timaş Yay., İstanbul, 1987.
- Bayyiğit, Mehmet, “Gençliğin Dini İnanç, İbadet ve Problemlerine Boylamsal Bir Bakış”, Gençlik Dönemi ve Eğitimi-II, Tartışmalı İlmi Toplantı (Tebliğler), 18-20 Nisan 2003, Bursa, Ensar Neşriyat, İstanbul,
- Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin, (ö. 458/1066), es-Sünenu’l-Kebîr, (I-X), Thk.: Muhammed Abdul- kâdir Atâ, Mekke, 1994.
- Çelebi, İlyas, “İslâm Kaynaklarında Fiten, Melâhim ve Herc İnançları”, MÜİFD, 1993-1994, Sayı: 11-12, (s. 151-196).
- Dârimî, Abdullah b. Abdirrahman es-Semarkandî, (ö. 255/868), Sünen, (I-II), Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
- Dümeynî, Misfir b. Gurmullah, Mekâyisu Nakdi Mütûni’s-Sünne (Hadis’te Metin Tenkîdi Metodları), Çev., İlyas Çelebi/Adil Bebek/Ahmet Yücel, Kitabevi Yay., İstanbul, 1997.
- Ebû Avâne, Ya’kub b. İshâk el-İsferâinî, (ö. 316/928), Müsned, (I-V), Thk.: Eymen b. Arif ed-Dimeşkî, Dâru’l- Ma’rife, Beyrut, 1998.
- Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as, (ö. 275/888), Sünen, (I-V), Çağrı Yay., 1992.
- ---------, el-Müsnedü’l-Müstahrec alâ Sahîhi İmam Müslim, (I-V), Thk.: Muhammed Hasen İsmâil eş-Şâfi, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1996.
- Ebû Tâlib el-Mekkî, Muhammed b. Ebi’l-Hasan Ali b. Atiyye el-Hârisî, (ö. 386/1006), Kûtü’l-Kulûb fî Mua- meleti’l-Mahbûb ve Vasfu Tarîki’l-Mürîd ilâ Makâmi’t-Tevhîd, (Kalplerin Azığı), (I-IV), Trc.: Muharrem Tan, İz Yay. İstanbul, 1999.
- Ebû Yâ’lâ, Ahmed b. Ali, (ö. 307/919), Müsned, (I-XIII), Thk.: Hüseyin Selim Esed, Dımeşk, 1984.
- Hâkim, en-Nîsâbûrî, Muhammed b. Abdillah, (ö. 405/1014), el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, (I-IV), Thk.: Mus- tafa Abdülkâdir Atâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1990.
- Hakîm et-Tirmizî, Ebû Abdillah Muhammed, (ö. 285/898), Nevâdiru’l-Usûl fî Mâ’rifeti Ehâdîsu’r-Rasûl, (I- IV), Thk.: Abdurrahman Umeyre, Dâru’l-Ceyl, Beyrut, 1992.
- Hökelekli, Hayati, “İbadet”, DİA, İstanbul, 1999, XIX, 249.
- İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyn Ahmed, (ö. 395/1004), Mu’cemu Mekâyisi’l-Luga, (I-VI), Thk.: Abdusselam Mu- hammed Harun, Dâru’l-Fikr, Mısır, 1979.
- İbn Hanbel, Ahmed b. Muhammed, (ö. 241/855), el-Müsned, (I-VI), Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
- İbn Hıbbân, Ebû Hâtim el-Bustî, (ö. 354/965), Sahîh, (I-XVIII), Thk.: Şu’ayb el-Arnavud, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1993.
- İbn Huzeyme, Muhammed b. İshâk en-Nîsâbûrî, (ö. 311/923), Sahîh, (I-IV), Thk.: Muhammed Mustafa el- Â’zamî, el-Mektebetü’l-İslâmî, Beyrut, 1970/1390.
- İbn Mâce, Muhammed b. Yezid el-Kazvînî, (ö. 275/888), Sünen, (I-II), Thk.: Muhammed Fuad Abdulbâkî, Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
- İbnu’l-Kayym el-Cevziyye, Ebû Abdillah Muhammed b. Ebî Bekr, (ö. 751/1350), Zâdü’l-Meâd, Mısır, 1973.
- İpşirli, Mehmet, “Cer”, DİA, İstanbul, 1993, VII, 388.
- İslâmoğlu, Mustafa, “Günümüz Kur’an Okumaları Bağlamında Yaygın Kur’an Okuma Modelleri ve ‘Akabe Dersleri’ Örneği”, VII. Kur’an Sempozyumu Kur’an ve Müslümanlar, 15-16 Mayıs 2004, Kayseri, Fecr Yay., Ankara, 2005, (s. 47-60).
- Kandemir, M. Yaşar, Mevzû Hadisler (Menşei, Tanıma Yolları, Tenkîdi), DİB Yay., Ankara, 1987.
- Kılıç, Ünal, “Hz. Peygamber’in Güzel Ahlâkı ve Güzel Ahlâka Verdiği Önem”, CÜİFD, Sivas, 2009, C. 13, Sayı: 1, (s. 79-97).
- Kırbaşoğlu, Hayri, Alternatif Hadis Metodolojisi, Kitâbiyât, Ankara, 2002.
- Koca, Ferhat, “İbadet”, DİA, İstanbul, 1999, XIX, 241.
- Koçkuzu, Ali Osman, “Hadislerin Kur’ân’a Arzı Problemi”, Sünnetin Dindeki Yeri, Tartışmalı İlmî Top- lantılar Dizisi, Ensar Neşriyât, İstanbul, 1998.
- Mâlik b. Enes, (ö. 179/795), Muvattâ, (I-II), Thk.: M. Fuad Abdulbâkî, Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
- Müslim, Ebû’l-Hüseyin el-Kuşeyrî, (ö. 261/875), Sahîh, (I-III), Thk.: Muhammed Fuad Abdulbâkî, Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
- Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şu’ayb, (ö. 303/915), Sünen, (I-VIII), Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
- ------------, es-Sünenü’l-Kebîr, (I-VI), Thk.: Abdulgaffar Süleyman el-Bendâvî-Seyyid Küsrevî Hasan, Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1991/1411.
- Özsoy, Ömer, Sünnetullah, Bir Kur’an İfâdesinin Kavramlaşması, Fecr Yay., Ankara, 1994.
- Râgıb, el-Isfahânî, (ö. 502/1108), el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’an, Kahraman Yay., İstanbul,1986.
- Râzî, Fahruddin Muhammed b. Ömer, (ö. 606/1209), Mefâtîhu’l-Gayb, (I-XXXII-Fihrist), Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut, 1990.
- Saklan, Bilal, Kûtu’l-Kulûb’daki Tasavvufî Hadislerin Hadis Metodolojisi Açısından Değeri, (Basılmamış Doktora Tezi), SÜSBE, Konya, 1989.
- Sinanoğlu, Mustafa, “İbadet”, DİA, İstanbul, 1999, XIX, 233.
- Seyhan, Ahmet Emin, “A’râf Ehli” İle İlgili Hadisler Üzerine Bir Değerlendirme”, Süleyman Demirel Üni- versitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2011/1, Sayı: 26, (s. 111-133).
- ------------, Hadislerde Kıyâmet Alâmetleri, Tuğra Ofset, Isparta, 2006.
- ------------, "Envâru'l-Âşikîn'de Bulunan Bazı Hadislerin Müslümanların Dinî Anlayışlarına Etkileri Üzerine", Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Erzurum 2013, Sayı: 39, (s. 159-196).
- Sıbâî, Mustafa, es-Sünne ve Mekânetuhâ fi’t-Teşrî’i’l-İslâmî, el-Mektebetü’l-İslâmî, Beyrut, 1978.
- Sıddîkî, Zübeyr, Hadis Edebiyatı Târihi (Menşei, Tekâmülü, Husûsiyetleri ve Tenkîdi), Trc.: Yusuf Ziya Kavakçı, İrfan Yayınevi, İstanbul, 1966.
- Suyûtî, Celâluddin Abdurrahman b. Ebî Bekr, (ö. 911/1505), Tahziru’l-Eykâz min Ekâzîbi’l-Vu’âz, Haz.: Ali Toksarı, Kayseri,1993.
- Şenat, Fatma Asiye, “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Anlayarak Kur’an Okuma Durumları Üzerine Bir Çalışma”, AÜİFD, 2011, C. 52, Sayı: 1, (s. 143-164).
- Taberânî, Süleyman b. Ahmed, (ö. 360/971), el-Mu’cemü’l-Kebîr, (I-XX), Thk.: Hamdi b. Abdilmecid es- Silefî, Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, Musul, 1983.
- Tekineş, Ayhan, “Muhaddislere Göre Fitnelerden Kurtuluş Çareleri: Kitâbu’l-Fiten’ler Örneği”, SÜİFD, Sakarya, 2005, Sayı: 12, (s. 101-130).
- Tirmizî, Muhammed b. İsâ, (ö. 279/892), el-Câmiu’s-Sahîh, (I-IV), Çağrı Yay., İstanbul,1992.
- Uğur, Müctebâ, “Va’z Kıssacılık ve Hadiste Kussâs”, AÜİFD, Ankara, 1986, XXVIII, 315-323.
- Uzun, Mustafa, “Envâru’l-Âşikîn”, DİA, İstanbul, 1995, XI, 259.
- Ünal, Necdet, “Kur’an-ı Kerim’de A’râf ve A’râf Halkı”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2010, C. 10, Sayı: 1, (s. 39-52).
- Yıldırım, Enbiya, “Beyhakî ve Hadis Rivâyetinde Rüyaya Verdiği Değer”, CÜİFD, Sivas, 2001, C. 5, Sayı: 1, (s. 169-190).
